De Mexicaanse drugsoorlog heeft sinds 2006 naar schatting 106.000 levens geëist en 27.000 vermisten opgeleverd. Sinds 2006 steeg het moordcijfer elk jaar met dertig procent, al nam het dodelijk geweld in 2013 met 12,5 procent af. Nu worden nog ‘slechts’ 19 per 100.000 Mexicanen vermoord; eerder waren dat er 22. Mexico is de grootste leverancier van heroïne, marihuana en methamfetamine voor buurland de Verenigde Staten. Bovendien komt 90 procent van de cocaïne (vooral uit Colombia) bestemd voor de VS door het land.

Marktwaarde
Mexicaanse drugsdistributeurs verdienen jaarlijks gemiddeld 25 miljard dollar (23,7 miljard euro) aan de verkoop van drugs in de VS, blijkt uit het World Drug Report van de Verenigde Naties in 2011. Het ministerie van Openbare Veiligheid in Mexico schatte de jaarlijkse waarde van de binnenlandse drugsmarkt in 2010 op 560 miljard dollar (531,5 miljard euro).

De drugshandel in het Latijns-Amerikaanse land vindt plaats in tweederde van de 2.456 Mexicaanse gemeenten. Veertien procent van die gemeenten produceert zelf ook heroïne en cannabis, concludeerde de Amerikaanse narcoticabrigade DEA in 2011. In de helft van de Mexicaanse municipalities staat een aan drugskartels gerelateerde bestuurder aan het roer; in tweederde daarvan is een drugsorganisatie actief.

Criminaliteit
Naast de handel in narcotica houden de drugskartels zich ook bezig met bescherming, ontvoering, mensensmokkel, prostitutie, olie-, brandstof- en autodiefstal, witwaspraktijken, wapenhandel en brandstichting. Een schrijnend voorbeeld van ontvoering vond plaats in het stadje Iguala in september 2014. Toen ‘verdwenen’ 43 protesterende studenten, die vermoedelijk door corrupte politieagenten zijn overgedragen aan een drugskartel. Vervolgens zijn zij vermoord en verbrand.

Moorden
In 2010 stierven er meer Mexicaanse burgers per hoofd van de bevolking dan in Irak en Afghanistan in dezelfde periode, dan in Rusland in de jaren negentig en dan op Sicilië vlak na de Tweede Wereldoorlog. In ruim 85 procent van het drugsgeweld worden mensen in die business vermoord. 95 procent van de slachtoffers is mannelijk en 45 procent was jonger dan 30 jaar. Onderzoeker David Shirk en zijn collega’s van de University of San Diego ontdekten vorig jaar dat 30 tot 50 procent van de moorden in Mexico drugsrelateerd is.

Peilingen onder de bevolking constateerden in 2011 dat Mexicanen veiligheid een groter nationaal probleem vinden dan de economie. Schokkend daarbij is dat – ondanks juridische hervormingen in 2008 – slechts twee procent van de misdaden in Mexico wordt opgelost. En zelfs vanuit de gevangenis kunnen drugsoperaties worden gerund.

Beleid
Voormalig president Felipe Calderón (2006-2012) kende een prioriteit toe aan de bestrijding van het drugsgeweld in zijn land. Twee weken na zijn aantreden, in december 2006, zette Calderón al 6.500 federale troepen in in de Mexicaanse provincie Michoacan. Deze gebeurtenis, op 11 december dat jaar, ging de geschiedenisboeken in als ‘Operation Michoacan’. Zes jaar later was het aantal ingezette regeringstroepen opgelopen tot 45.000. Enrique Peña Nieto, de huidige president, zet het beleid van zijn voorganger grotendeels voort. Zijn voornaamste doel is om de drugsbendes te ontmantelen. De bestrijding van het drugsverkeer wordt voornamelijk overgelaten aan de Amerikanen.

Historie

  • 1933: einde Drooglegging VS
  • Eind jaren zestig: drugssmokkel naar VS op grotere schaal
  • Jaren 80 en 90: Colombiaanse drugsbaron Pablo Escobar smokkelt cocaïne via Mexico naar de VS, nadat controle in Zuid-Florida en de Caraïben is aangescherpt
  • Eind jaren tachtig: regeringspartij Institutional Revolutionary Party (PRI) verliest politieke macht
  • 1989: drugsgeweld begint na arrestatie van cocaïnehandelaar Miguel Ángel Félix Gallardo, stichter van het Guadalajara-kartel

Oorzaken

  • Armoede: Mexico staat tweede op de OESO-lijst van landen met de grootste inkomensongelijkheid. Het Noord-Amerikaanse land besteedt in vergelijking met andere OESO-landen slechts een derde van zijn budget aan armoedebestrijding en sociale ontwikkeling. Drugssmokkel en –handel is voor veel Mexicanen een manier om snel en relatief gemakkelijk geld te verdienen.
  • Ondermaats onderwijs: Hoewel Mexico in 2009 5,3 procent van zijn bbp uitgaf aan onderwijs (Nederland: 5,5 procent), staat het land 116e op de ranglijst van het World Economic Forum. Volgens de WEF-onderzoekers komt dit met name door ineffectieve uitgaven van de Mexicaanse overheid en het blokkeren van hervormingen door de onderwijsvakbond SNTE. Door het falende onderwijssysteem zijn er miljoenen Mexicaanse vroegtijdig schoolverlaters, die zich hebben aangesloten bij de kartels.
  • Doorvoerland: Mexico vormt een cruciaal invoer- en transitland voor de doorvoer van cannabis, Zuid-Amerikaanse cocaïne en Aziatische methamfetamine naar de Verenigde Staten. Hoewel de Mexicanen slechts een fractie van de internationale heroïneproductie beheren, gaat de import van de harddrug naar hun noorderburen bijna alleen via hen. Mexicaanse drugskartels zijn vermoedelijk verantwoordelijk voor 70 procent van alle buitenlandse drugs die naar de VS worden gesmokkeld.

Dode ‘good guys’    

  • 400 politieagenten
  • 4.000 federale en gemeentelijke agenten
  • 500 burgers
  • 1.000 kinderen
  • 58 journalisten

Kartelleden

  • 12.000 gedood
  • 121.000 gevangengenomen
  • 8.500 veroordeeld

Literatuurlijst